منیره گرجی کیست؟ |تنها زن عضو مجلس خبرگان و منتقد اجبار در حجاب

رویداد۲۴ | روح انگیز درّی: منیره گرجی که نامش با عنوان تنها زن عضو مجلس خبرگان قانون اساسی در جمهوری اسلامی گره خورده استT یکشنبه شب-۲۳ دی – چشم از جهان فروبست. او قرآن پژوهی متبحر بود که پایه گذار نخستین سازمان مردم نهاد مربوط به مسائل زنان است که تحت عنوان مؤسسه مطالعات و تحقیقات زنان فعالیت کرد. او بعد از اتمام دوره فعالیت مجلس خبرگان قانون اساسی به طور کامل از سیاست کناره گیری کرد.

منیره علی که منیره گرجی شد

منیره علی مشهور به منیره گرجی متولد ۱۳۰۸ بود؛ در خانواده‌ای ۸ نفره در خیابان ایران و کوچه عین‌الدوله و در خانواده‌ای ۸ نفره. ۱۵ ساله بود که با مهدی گرجی ازدواج کرد. در گفت‌و‌گویی که در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۵ از او با روزنامه شرق منتشر شده است، می‌گوید که «اجداد همسرش اهل گرجستان بوده‌اند.»

بر اساس روایت خود او از زندگی‌اش قرآن را در دوران ابتدایی به صورت پراکنده و با مطالعه خود فراگرفته و متون دیگر را نیز به صورت خودخوان آموخته است. در شهریور ۱۳۷۱ به نشریه پیام زن گفته بود: «مطالبی که تا کنون خوانده‌ام نه به روش کلاسیک و دانشگاهی بوده و نه به روش معمول حوزه‌ها، بلکه دروسی که لازم می‌دیدم بخوانم، به صورت تک درس نزد استاد می‌خواندم، از قبیل منطق، فلسفه، اصول، فقه و غیره. این روش به خاطر این بود که ضرورتی برای آن احساس نمی‌کردم»

گرجی از جمله واعظانی بود که پا به عرصه مبارزه فرهنگی گذاشت و بسیاری از کسانی که پای منبر او می‌نشستند بعد‌ها در جمهوری اسلامی به مناصب حکومتی رسیدند. او درباره این برهه زندگی می‌گوید: «یک بار قبل از انقلاب آیت‌الله طالقانی به من گفتند در جلساتی که من می‌روم، همراه من باشید و پاسخ‌گوی خانم‌ها باشید. قدیمی‌ها به زن اجازه درس خواندن نمی‌دادند. مادرشوهرم که یک خانم مؤمن بود، می‌گفت: این دختر که جا‌های مختلف می‌رود و درس می‌دهد، چگونه است؟ همسرم می‌گفت: مادر جان، من خودم می‌فرستمش. در کنارش همه کار‌های خانه را خودم می‌کردم و هیچ کمکی نداشتم».

 منیره گرجی و ورود به مجلس خبرگان قانون اساسی

گرجی درباره علت اینکه تصمیم گرفته تا نامزد مجلس خبرگان قانون اساسی شود، می‌گوید: «یک شب در تلویزیون دیدم خانمی که کاندیدا بود می‌گفت اگر بتوانیم به مجلس برویم این اتفاق می‌افتد یا آن اتفاق می‌افتد. خیلی مسائل را مطرح کرد و گفت حتی باید قرص ضدحاملگی در کشور باشد تا افراد بی‌جهت باردار نشوند. وقتی دیدم چنین افرادی تصمیم به ورود به مجلس خبرگان دارند، تصمیم گرفتم خودم نامزد شوم. یک بار دیگر هم شنیدم کسی در رادیو در حال صحبت بود و قول‌هایی که داشت به مردم می‌داد و حرف‌هایی که می‌زد با اهداف انقلاب مغایرت داشت. گفتم اگر اینها بروند همه مجلس به سمت‌وسویی می‌رود که نباید برود بنابراین تصمیم گرفتم که کاندیدا شوم و احساس مسئولیت کردم. من از زمان شاه سخنرانی‌های تند و داغ داشتم و در دانشگاه مرا می‌شناختند. سطح مطالعات و پیشینه‌ای که داشتم و ارتباطی که با قرآن داشتم باعث شده بود در بین مردم به خصوص نسل جوان طرفدارانی داشته باشم و از طرفی مطالعات قرآنی‌ام باعث شد که برای کاندیداتوری مجلس خبرگان قانون اساسی از سوی زنان روشنفکر دعوت شوم. به نظر من سطح مطالعه و شناخت قوانین لازمه کسی است که می‌خواهد منتخب مردم در نهاد‌های قانونی باشد».

منیره گرجی و تهدید روحانیون به ترک مجلس

گرجی در گفت‌و‌گو با مهرنامه از ماجرای مخالفت برخی روحانیون برای حضور او در مجلس خبرگان گفته است: «در جلسه اول مجلس خبرگان یکی از نمایندگان که اهل شیراز بود، بلند شد و گفت: «این مجلس، مجلس گناه است. یک زن و ٧٠ مرد؟!» شما نمی‌توانید معنی این حرف را بفهمید! من پشت بلندگو رفتم و گفتم که من مطمئن هستم گناه نمی‌کنم هر کس فکر می‌کند گناه می‌کند و مجلس، مجلس گناه است، تشریف ببرد بیرون. مجلس، مجلس شناخت انسان است.آن شخص رفت. شما می‌توانید تصور کنید که با چه اشخاصی طرف بودیم؟ یک مردی که روحانی است چطور فکر کرده که منِ زن، باعث گناه می‌شوم؟ اصلا نمی‌توانید تصورش را بکنید در آن زمان در مقابل چه کسانی باید می‌ایستادیم و حرف می‌زدیم. اصلا می‌شد تصورش را کرد؟ من بین آن همه مرد بلند شدم رفتم بالا ایستادم و گفتم: «من که مطمئن هستم که گناهی در اینجا نمی‌کنم و شما به آقایان هم توهین کردید که جای خود دارد ولی من نزدیک دو میلیون رأی آورده‌ام در حالی که شما ٤٠٠ هزار رأی دارید من که نمی‌توانم جواب مردم را بدهم شما می‌توانید جواب ٤٠٠ هزار نفر را بدهید؟ اگر گناه می‌کنید پس تشریف ببرید به سلامت.»

بعد از این جواب من حرفی از این موضوع دیگر هیچ جا زده نشد. واقعا برایشان غیرقابل تصور بود. من، نه دختر کسی بودم و نه همسر شخصیتی. بلکه یک آدم معمولی بودم. دوره مجلس خبرگان قانون اساسی خیلی کوتاه بود، اما من به اندازه ٥٠٠ سال در این مجلس رنج کشیدم. کار خیلی سختی بود؛ با این که چهره‌های خیلی خوبی در آن مجلس بودند. همیشه فکر می‌کنم صحنه‌ای که آیت الله طالقانی بر روی زمین نشسته بودند هیچ وقت در تاریخ فراموش نمی‌شود بالاخره این افراد الگو‌های ما بودند.

منیره گرجی؛ نامی که با دو اصل قانون اساسی گره خورده است

بر اساس مذاکرات مجلس خبرگان قانون اساسی گرجی نقش بسیار مهمی در تدوین اصل ۲۱ قانون اساسی درباره وظایف دولت در قبال زنان داشته است. این نکته‌ای است که در پیام تسلیت‌های طرح شده برای او نیز مورد تاکید قرار گرفته است.

علاوه بر این در گفت‌و‌گو‌های گرجی بعضاً از جانب خود او اشاره مستقیمی به تلاش برای گنجاندن عبارت «اعم از زن و مرد» در اصل ۱۱۹ قانون اساسی نیز روایت شده است. او در اینباره گفته است: «قرآن مردانه نیست؛ مردانه تفسیرش کرده‌اند. وقتی در مجلس خبرگان قانون اساسی به بررسی اصل نوزدهم رسیدیم و می‌خواستند این اصل را تصویب کنند که: «مردم ایران از هر قوم و قبیله‌ای که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و ... سبب امتیاز نخواهد شد»، می‌خواستیم بگوییم تمام افراد ملت در مقابل قوانین کشور برابرند، من گفتم بنویسید اعم از زن و مرد، مگر قبول می‌کردند؟ چند نفر بودند که با من موافق بودند. زمانی که از مجلس بیرون آمدم، دور همه چیز را خط کشیدم. شما نمی‌دانید در مجلس خبرگان چه خبر بود. نه یک لقمه نان خوردم، نه یک ریال حقوق گرفتم. هیچ چیز.

منیره گرجی؛ منتقد صریح اجبار در حجاب

منیره گرجی هم در متون تفسیری خود و هم در گفت و گوهای خود درباره درباره حجاب از نظر قرآن گفته است: «پیامبر به خداوند می‌گوید: می‌خواهی مردم به اجبار ایمان بیاورند؟ و خداوند در پاسخ به پیامبر می‌گوید در راه ایمان آوردن هیچ زور و اجباری نیست. باید برای انسان شأن قائل بود و به او دستور اجباری نداد. حال خدا که با پیامبرش این گونه صحبت می‌کند، آیا می‌توانیم بپذیریم انسان، انسان را مجبور به کاری کند؟ وقتی خداوند به انسان اجباری نمی‌کند، من چه کسی هستم که به انسان‌ها بگویم چگونه پوششی داشته باشند؟».

منیره گرجی و ماجرای درج کلمه رجل سیاسی

او در باره نحوه درج کلمه رجل سیاسی در متن قانون اساسی نیز گفته است: «پیش از انقلاب به همدان رفته بودم و سخنرانی‌های زیادی در آنجا داشتم. بعد از انقلاب آقای دکتر کاظم اکرمی در مجلس خبرگان که از همدان انتخاب شده بود من را می‌شناخت به من گفت در همدان همه چیز به هم ریخته است. شما دو روز به همدان بیایید و با سابقه‌ای که مردم همدان از شما در ذهن خود دارند شاید اوضاع شهر آرام شود. در فاصله‌ای که من به همدان رفته و برگشتم بحث انتخاب رئیس‌جمهور و کلمه رجال (در خبرگان مطرح) بود. می‌گفتند که رئیس‌جمهوری حتما باید مرد باشد و زن نمی‌تواند رئیس‌جمهور شود. بعضی از نمایندگان هم می‌گفتند ما زنی نداریم که بتواند توانایی اداره مملکت را داشته باشد. اعتراض کردم و گفتم این دو روزی که من نبودم چرا آقایان این قدر نظرات خود را تغییر دادند؟ گفتم به چه دلیل می‌گویید زن‌ها توانایی اداره مملکت را ندارند؟ پیغمبر با آن عظمتش می‌گوید من بشر هستم و تو هم بشر هستی ما با هم تفاوتی نداریم حتی پیغمبر هم به اذن خدا از دامن زن به وجود می‌آید حالا پیامبر از من جلوتر است یا من از پیامبر؟ زیر بار نرفتند که کلمه «رجل» از قانون اساسی حذف شود... وقتی پیامبر می‌گوید انا بشر مثلکم نمی‌گوید انا رجل کرجالکم. بلکه می‌گوید من یک بشر مانند شما هستم و خیلی سعی کردم کلمه رجل را بردارند حتی نزد امام رحمت‌الله علیه رفتم. امام گفت شما خودتان نماینده هستید بگویید چه باید کرد؟ شنبه صبح رجل در مجلس بحث شد پنجشنبه قبلش من خدمت امام رفتم و گفتم این درست نیست نباید این‌طور باشد و تذکری بدهید، زیرا منظور همه افراد است و زن و مرد ندارد. وقتی پیامبر می‌گوید بگو انما انا بشر مثلکم، من هم یک بشر هستم. ما زن و مرد کلا ایهاالناس هستیم. ناس که زن و مرد ندارد. اصلا ما مسئله زن و مرد را نداریم. ولی متأسفانه شنبه این بحث رأی آورد».

در گفت و گوی او در سال ۱۳۹۵ از منیره گرجی سوال می‌شود که چرا بعد از اتمام دوره مسئولیت خبرگان رهبری دیگر به سمت قبول هیچ مسئولیتی نرفت و از فعالیت سیاسی کناره گرفت. جواب او خواندنی است: «توبه محض کردم».